Speech by Minister Robbert Dijkgraaf at the 2024 National Slavery Memorial Day Ceremony – in Papiamento

Conmemoracion nacional pasado di sclavitud Hulandes 2024 - discurso di minister Robbert Dijkgraaf

Con nos ta scirbi nos mes den e proximo capitulo aki
cu cuanto brasa y cu cua palabranan
nos lo ranca e pasado saca for di e sombra,
wak e den su wowonan y bras’e?

Palabranan di Poeta di Patria Babs Gons.
Cu el a scirbi na ocasion di conmemoracion nacional di sclavitud aña pasa.

Pa tur miembro di gabinete ta hopi valioso di por ta hunto cu boso riba nos ultimo dia di trabou.
Nos ta aki hunto uni cu tur hende cu hunto ta conmemora.
Riba Museumplein, na Surnam, na Aruba, Corsou, Sint Maarten, Boneiro, Sint Eustatius y Saba.
Of cualkier otro parti na mundo.

Vergiffenis. Apologize. Disculpa. Pardon.
Palabra ta haci un mundo di diferencia.
Tin forsa.
Por ta balsamo curativo.
Pero tambe arma cu ta habri heridanan profundo.

Na bispo di e conmemoracion aki palabranan a bolbe habri heridanan.
Mi a mira boso incomodidad, a tende boso preocupacionnan, a sinti boso dolor.
Laga nos saca curashi for di un conmemoracion cu ta digno y comparti.
Y for di e nocion di for di con leu nos ta biniendo.

Wak e Aña di Conmemoracion aña pasa.
Ciudad-, instituto- y famianan a revela nan propio pasado di sclavitud suprimi.
A pidi disculpa.
Na sentenar di sitio e pasado di sclavitud tabata den centro di atencion. Den conmemoracion-, podcast- y dialogonan.
Den paseonan di sclavitud, material di les y presentacionnan teatral.
Mas hende cu nunca ta haci esfuerso activamente pa esaki.
Determina pa continua e trabou aki.

Como minister coordinado di e Aña di Conmemoracion aki, mi tabatin e privilegio pa traha hunto cu boso.
E tantisimo, tantisimo combersacionnan a habri mi bista.
Mi a kere cu mi tabata sa tur cos.
Pero mi mester a siña con unilateral mi conocemento tabata, con preta mi esfera.
Con profundo y plama racismo y discriminacion ta den presente.
Y cuanto desigualdad ta surgi ainda di esey.
Cada dia di nobo.

E combersacionnan hopi biaha tabata doloroso, pero semper valioso.
Nan a siña mi cu e caminda padilanti pa tur hende, na un otro manera, ta dificil.
Bo mester draai bo bista 180 grado. Kita for di bo pensamento y conosemento conosi.
Wak e otro persona cu mente habri y curiosidad sinsero.
Enfoca bo mes frontalmente riba loke pa bo ta desconosi.
Unda bo no sa e caminda, pero si e direccion. Padilanti.

Mi ta desea tur hende e mente habri ey.
Cu ta duna bista riba liñanan cora di historia y perspectivanan nobo.

E historia di comunidadnan indigena, cu kende nan a core for di nan tera y a sclavisa nan.
E violencia inhumano di siglonan di sclavitud, den tur skina di mundo.
Y e resistencia contra esey.
E huidanan heroico, manera di e Marronsnan.
E inhusticia di trabou di contract.
Pero tambe e impacto di e pasado aki den presente, di cua e imagen cu nos tin di dje ta asina incompleto.
Ta bale la pena pa conta y tende tur e capitulonan aki.

A elimina concientemente bida humano completo, comunidadnan completo di nos historia.
Pero toch a keda algo legibel. Entre e frasenan.
E cos mas vulnerabel y personal a sobrevivi historia si.

E cantica cu cua e mama ta zoya su yu pon’e drumi.
E receta cu ta pasa di generacion pa generacion.
E style di peña cu ta papia su propio idioma.
Tur e chispanan aki nunca no a paga.
E forsanan suave y vulnerabel aki a resulta demasiado fuerte.
Pasobra hende tabata carganan den nan curason.
Caminda otronan no por a yega.
Nan a traspasa nan cultura.
Regalonan precioso manera ritualnan, idioma y storianan di famia.

For di e hilunan aki nan a vlecht un cordon indestructibel di resistencia.
Y te ainda cada dia boso ta haci e cordon aki un tiki mas largo.

Sin boso resistencia y di boso antepasadonan,
sin e perseverancia di docente-, investigado-, activistanan y hopi otro,
e Aña di Conmemoracion y e disculpa di premier Rutte y di Rey nunca lo no a tuma luga.
Disculpanan cu nos como miembro di gabinete a experencia personalmente como hopi significante y historico.

E disculpanan a tarda mas di un siglo y mey pa yega.
P’esey ta masha comprensibel cu ainda no ta tur descendiente ta cla pa acepta nan.
Critica ta un gran cos tambe.
Berdadero emancipacion ta nifica cu no tin otro regla ta conta pa bo opinion, bo indignacion, bo grito pa igualdad cu pa otronan.
Cu abo normalmente por tuma espacio den sociedad mescos cu cualkier otro hende.

Emancipacion no ta nada menos cu coreccion di un inhusticia historico.
Esey ta un encargo grandi, pa tur hende den sociedad.
Pa e siguiente gabinete tambe y tur cu bin despues.

Awe tambe nos ta dal pasonan den e proceso di recuperacion aki.
Descendientenan na Hulanda Europeo y Caribense cu ta carga e dolor di un pasado di plantacion den nan fam, di awor padilanti por cambia nan fam.
Y entrante awe Papiamentu tin aki tambe, den e parti Europeo di Hulanda, un status proteha.

Como Reino nos ta sigui dal paso.
Ta bin un Comite permanente Pasado di sclavitud.
Ta bin un Museo Nacional di Sclavitud.
Tin placa pa mas investigacion y enseñansa.
Di manera cu ta conta henter e historia.

Asina nos lo sa cada biaha mas.
Y loke nos sa, nos no por lubida mas.
Conocemento ta crea consciencia.

E caminda padilanti ta largo y difisil. Lo lanta bientonan contrali. Pero nos pasonan ta ireversibel.
Mescos cu e disculpanan ta ireversibel.
Nan a cambia realidad.
Nos a pasa un drèmpel.

Manera nos ta hunto awe, asina nos ta carga e pasado cu nos den nos genenan.
E dolor di e pasado ey no ta igual reparti.
Pero tur hende ta heredero di e pasado.
Y antepasado di futuro.

“Ken nos ta mañan?”, Poeta di Patria a puntra den su poema.
Laga nos no sinta warda riba e contesta.
Pero for di awor pa dilanti scirbi historia hunto.
Riba caminda pa un futuro comparti.

Read the speech in Papiamentú, in English or in Dutch.